Lavaboya gitmek istediğinizde bile birkaç kat boyunca upuzun yürüyen merdiveni ya da upuzun asansör sırasını seçmeniz gerekiyor. Herkes kendi halinde. Derken birden tablo değişiyor… O da ne? Kulakları sağır edecek kadar yüksek bir ses bütün alışveriş merkezinde yankılanmaya başlıyor. Nasıl bir ses bu! Yükselen alarmlara alışveriş merkezindeki güvenlik görevlilerinin sesleri karışıyor: “Dikkat dikkat, bu bir acil durumdur. Lütfen en yakın çıkışı kullanarak binayı terk ediniz.” Alarmlara çığlıklar eşlik etmeye başlıyor. Herkes kaçmaya, tehlikeden (!) uzaklaşmaya çalışıyor… Ve büyük bir kargaşadan sonra ezilmekten kurtulmuş insanlar çıkışta izdiham oluşturuyorlar. Çok geçmeden gerçek ortaya çıkıyor. Birisi yanlışlıkla alışveriş merkezinin girişinde bulunan panik düğmesine basmış. (23.09.2016’da yaşanan geçek bir örnekten alıntılanmıştır.) Bütün bu alarmların, çığlıkların, acil durum anonslarının nedeni, yapılan bu yanlışlıkmış. O kaçışlar, kalp çarpıntıları, insanın nefesini kesen panik hali boşunaymış. Tehlike yokmuş.

Alarm sistemleri bizi tehlikelere karşı uyarır, gerçek bir tehlike ile karşı karşıya olduğumuzda ondan kaçabilmemiz ya da onunla mücadele edebilmemiz için bize itici güç sağlar. Bu amaçla varolan alarm sistemleri yalnızca alışveriş merkezlerinde bulunmaz. Biz insanların da, alışveriş merkezlerindeki alarmlara çok benzeyen alarm sistemlerimiz vardır. Bir şeyi tehlikeli olarak algıladığımızda bu sistem devreye girer. Beynimizin içindeki güvenlik görevlileri anons yaparlar: “Bu bir acil durum anonsudur. Tehlikedesiniz! Tehlikedesiniz.” “Kaçın, koruyun kendinizi, çok büyük tehlikedesiniz.”

Bazen gerçekten bir tehlike ile karşı karşıya olabiliriz. Tehlike, fiziksel ve ruhsal bütünlüğümüzü tehdit eder. Böyle bir durumda hepimiz korkarız ve kendimizi ondan korumak isteriz. Kendimizi koruma davranışını içgüdüsel olarak yaparız, düşünmeyiz bile. Korunmak için önlemler alır, tehlikeyi alt etmeye ya da ondan kaçmaya çalışır, bazen de donmuş gibi yapar bizi görmeden gitmesini sağlamaya çalışırız.  Hangi yolu seçersek seçelim, tehlike gözden kaybolunca, ya da onu alt edince rahat bir nefes alabilir, günlük yaşamımıza ancak o zaman devam edebiliriz.

Korku normaldir ve bize tehlikeyle baş etmek ve yaşamımızı devam ettirmek için itici güç verir. Ama bazen de, yazının girişindeki örnekte olduğu gibi, bizim alarm sistemimiz de bir yanlışlık sonucu devreye girebilir, gerçekte tehlikeli olmayan şeylerle karşılaştığımızda da çalabilir. Gerçekçi olmayan düşüncelerimiz yanlışlıkla anons yapan güvenlik görevlileri gibi beynimizin içinde bağırır durur: “Tehlikedesin, tehlikedesin!” “Kaçmalısın!” Böyle bir durumda, olmayan tehlikeden kaçmaya çalışmakla boşa yorarız kendimizi. Yaşam enerjimizi tüketiriz.

Böcek korkusu olan kişiler “Bu küçücük bir şey. Sana nasıl zarar versin?” cümleleri ile sık karşılaşırlar. Bilirler bir yandan o küçücük şeyin onlara zarar veremeyeceğini. Ama düşünceleri “Yaklaşma, kaç!” der onlara. Panik atak yaşayan biri birkaç panik atak deneyiminden sonra kalp krizi geçirmediğini sezer bir yanıyla, ama iş o korktuğu belirtiye geldiğinde alarm bağırır yine: “Tehlikeli, tehlikeli!” “Baş edemezsin bu çarpıntıyla, kaç, korun, varlığın tehlikede!” Yanlışlıkla da basılmış olsa, alarm bu, söz dinlemez artık, tehlikeli olmayan bir bedensel belirtiye de bağırır durur.

Korkum, alarmım… Yaşamda tehlikeliler de var, güvenliler de… Gerçek bir tehlike sezdiğinde uyar beni; bunun yangını var, hırsızlığı, depremi, gerçek sağlık riskleri… Uyar ki sayende kendimi koruyabileyim. Gerçek bir tehlike yoksa da yok yere çalıp yüreğimi ağzıma getirme; belli ki yanlışlıkla basılmış düğmeye!