Birtoplumunsoyutsomutkültürünü, değeryargılarını, inançlarınıyansıtan, kısavederinanlamlıkalıplaşmışsözleridir. Konuşmayırenklendirmevegüçlendirmegibietkinişlevleribulunur.

Bu sözkalıplarıkısa, özgün (orijinal), etkileyiciveduyguyüklüdür.

Birsevinçveteşekkürüalkışta, acı, öfke, nefretkargıştadilegelir.

İçeriğitoplumların millet olabilmeyeteneğiniyansıtır. Soyluluğunundeğerbilirliliğinin, mertliğininvegüzeldileklerininsınırlarınıçizer.

Birmilletinmitolojikdönemdenşekillenerekgelentarihleriniyansıtır.

Alkışvekargış, milletlerinparmakizlerigibidirler. Bu izlerdenhareketletoplumlardinlerinideğiştirseler, dilleriniyitirseler bile bunlarabakaraktankültürakrabalarınısaptama da zorlukçekmezler.

Türkkültüründeyeralanalkışvekargışlarınbinlerceyılötedengünümüzekadargeldiğibirgerçektir. İlk TürkçeyazıtlarıolanOrhunYazıtları’nda, KutadguBiligveDedeKorkutHikâyeleri’ndeyeralanlarınbugün de kullanılmasıbununkanıtıdır.

Şöyleki: DedeKorkutHikâyeleri’ninsonumutlakaonunhayırduasıolanbiralkışla biter.

“DedemKorkutgelipsoylamış, görelimhanım ne soylamış:

AkpürçekliananyeriBihiştolsun. Aksakallıbabanyeriuçmakolsun. Hakyandırançırağınyanadursun. KadirTanrıseninamerdemuhtaçeylemesinHanım hey…”

Yüzyıllarındeneyimlerigörüpgeçirmişlikleriolanbuanlamlıdilunsurları, kültürüntaşıyıcılarındahayatanlayışı, töre, inanç, gelenek, görenekleribulmakolasıdır.

Alkışlarıngelişmişlerini, insanlarınTanrıdanbirşeyleristemekiçinkullandıklarıdinselyakarışdualarınıoluşturur. Bu dualar, istenendileğintürünegöredeğişmeklebirlikte, genellikledahakapsamlıveacındırıcıötekidünyayı da düşünenyakarışlarolur.

“Ya Rabbi… Kabrimidareyleme, işimizoreyleme, kabirdebenişaşırtma, zebanileribaşımaüşürtme.”

Günlükkonuşmadilimizdeyeralanlar, hem söyleyeni hem de söylenenimutluederekolumlubiriletişimsağlar.

Alkışlardakigönülalıcıiçtenlik, uzunuzunsöyleneceksözlerdençokdahaetkilidir. İnsanruhsağlığıiçintemelgereksinimolankarşılıksız, içtensevgininbirincilderecedeolanlarıdır.  Öyle, “lafolsun” diyekimsealkışsöylenmez.

Alkışaörnekler:

Yoklarıvaredenakıl, yoklarıvaredenömür ver.

Allah altıdosttanayırmaya. (İki el, ikiayak, ikigöz)

Başınpınarayaklarıngölolsun.

Ekenin-doğuranıneksikolmasın.

Kesenindibinigörmeyesin.

Ocağınküllensin, bahçengüllensin.

Oğlunlaoba, kızınlakomşuol.

Birin bin olsun.

Aksakaltarayasın

Ömrünuzun, düğününgüzünolsun.

Allah akılşaşkını, köşedüşkünüetmesin.

Alınıyeşilinisolduramayasın.

Biriçyangınını, biracıyı, öfkeyi, nefreti, yansıtankargışlarsa, en azalkışlarkadarözgünbelki de onlardançokdahaetkileyicidir. Çünküçoğuzamanacımasız, kıyıcı, yokedicianlamlaryüklenir. Sayıcafazladır

Günlükyaşantımızınayrılmazbirparçası, halkbilimininbuçokönemlibirkonusuolup, büyüklerinküçüklere, küçüklerinbüyüklereya da kızgıninsanlarınbirbirlerinekarşıolanöfkeleri, hınçları, kızgınlıkları, çaresizdirenişleribusözlerdeyansır. Yalın, yapmacıksızaçıkanlamlıdırlar.Ayrıcaumutlarlaumutsuzlukların, korkularlasevinçlerin, öfkelerlepişmanlıklarınortanoktasıdırlar.Rahatlamaaraçlarıdır.

İlginçKargışlar:

Büyükadamolasın, dallanasınbudaklanasın, tam güleceğinzamanağlayasın.

Dar sokaklardabolbıçaklararastlayasın.

Beşikdibindeoturmayasın, nennidemiysen”

Körkişiyenikâhsız, dulkişiyeduvaksızgidesin.

Yazınayran, kışınyorganbulamayasın.

Allah camigibidert, minaregibifitilversin.

Yanağınıbitler, paranıitleryiye.

Kısmetintavşanınbelindeola, kovalıyasandutamayasan”

Yetmişbelâyatuşolasın.

Yiğitikenyıkılasın, dal ikendevrilesin.

Çolunçocuğun it yalağındantenetoplasın.

Yelligündeevinyansın.

Gökekingibibiçilesin.

Eğrisaplıbıçakgerdanınauğrasın.

Allah azveripgezdirsin, çokveripazdırsın, kapılarabaktırsın.

İkisuyunarasındakalasın

Ağzınburnunşapolsun da dilcevapveremeyesin.

Medine’yegidenlereçarıkolasın.

Herdem, kargışsöyleyendildenuzak, alkışalanlardanolmanızdileğiyle…