Basbakanlik Atatürk Arastirma Merkezi kayitlarinda Torbali’ya bagli Saglik Köyü’nün adinin Atatürk tarafindan verilmesi ile ilgili ilginç bilgiler yer aliyor. Cellat Gölü’nün nasil Saglik Köyü’ne dönüstügü, TBMM’ye verilen tezkere ve Inönü’nün Torbali ziyareti de kayitlarda yer aliyor

BIR zamanlar Izmir’in güneyine dogru Torbali’nin da içinde oldugu Küçük Menderes Havzasi’nda gölden ve sulak alanlardan geçilmiyordu. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde (1930’lu yillar) bu topraklari kasip kavuran sitma salginlari nedeniyle sürdürülen sitma ile savas kampanyasi kapsaminda bu göller kurutuldu. Hatta Selçuk yolunda yer alan bugünkü Saglik Köyü civarindaki bataklik alanlarin kurutulmasi ile ilgili olarak da Atatürk’e dayandirilan söyle bir anekdot da anlatilir: Torbali civarinda yer alan Cellat Gölü’nün ve yakinindaki batakliklarin kurutulmasi için yürütülen çalismalar tamamlanmis ve sitma ile savasta yörede önemli bir kazanim elde edilmistir. Bölgeye yönelik bir ziyareti sirasinda da bu basarilar, Ulu Önder Atatürk’e gösterilmek istenir. Saglik Tren Istasyonu’nda duran trenden Atatürk iner, kurutulan gölü inceler ve “Saglik olsun” der.Bu araziye de daha sonradan kurulan köye de bu olayin hatirasina atfen “Saglik” ismi verilir. Bu olay ile ilgili Atatürk Arastirma Merkezi kayitlarinda su bilgilere yer veriliyor:

 3,5 MILYON HARCANDI

TURKIYE Cumhuriyeti hükümetleri, halka ve halk sagligina büyük önem vermisler ve halki perisan eden sitma hastaligi ile mücadele etmislerdir. Cellat Gölü, Izmir’in Selçuk Ilçesi yakinlarinda olup genis bir bataklik meydana getirmistir. Mustafa Kemal Atatürk’ün 1931 yilindaki Izmir ziyareti sirasinda batakligin kurutulmasi kararlastirilmistir. 1935 yilinda baslayan batakligin kurutulmasi isi 1940 yilinda tamamlanmistir. Kusadasi’ndan Cellat Gölü’ne kadar 46 km bir ana kanal ve buna bagli yan kanallar açilarak, Cellat Gölü kurutulmustur. Gölün kurutulmasi ile elde edilen 1200 hektarlik arazinin bir kismi topraksiz köylülere, bir kismi da göçmenlere dagitilmistir. Kurutulan araziye “Saglik Ovasi” ismi verilmis ve burada Saglik Köyü ve Istasyonu kurulmustur. Cellat Gölü’nün 3,5 milyon lira harcanarak kurutulmasi, Türkiye Cumhuriyeti’nin halka ve halkin sorunlarina verdigi önemin bir göstergesidir.

MECLISE TEZKERE SUNULDU

TURKIYE Cumhuriyeti’nin sitmaya karsi yürüttügü kararli mücadelenin sonunda, kazandigi yüzlerce zaferden biri de, Torbali yakinlarinda bulunan ve binlerce insanin sitmadan ölmesine neden oldugu için “Cellât Gölü” adi verilen sahanin kurutulmasidir. Cellat Gölü’nün kurutulmasina yönelik ilk ciddi girisim, 1925 yilinda Mentese (Mugla) Mebusu Mehmet Esat Bey tarafindan TBMM’ye verilen tezkeredir. 30 Kasim 1925 tarihinde, mecliste görüsülen ve TBMM baskani tarafindan basbakanliga gönderilen tezkerede, Cellat Gölü’nün kurutulmasiyla hem halk sagligina hizmet edilecegi hem de hazineye büyük gelir temin edilecegi belirtilerek, bu konuda Nafia Vekaleti’nden yardim istenmistir. Ancak Mentese Mebusu Esat Bey’in bu girisiminden bir netice alinamamistir.Mentese Mebusu Esad Bey’in TBMM’ye sundugu tezkere ise söyle: “Izmir Vilayeti kurbinda Torbali Nahiyesi civarina ism-i müsemmasina mutabik Cellat nam göl, o civarda meskun yirmi kadar kurra ahalisinin hayatlarini mahv ve perisan etmektedir. Bu gölün kurutulmasi hakkinda projeler Nafia Nezareti’nden sudur evrak meyaninda mevcuttur. Bu gölün kurutulmasiyla hem halkin sihhati ve hem de hazinemizin menfaati temin edilecektir. Mesai-i mütemmeresi meshurumuz olan Nafia Vekaleti’nin bu hususta himem-i mûezzîlerini rica ederim efendim.”

 CELLAT ADI NASIL DEGISTIRILDI?

ATATURK’UN, 4-11 Subat 1931 tarihleri arasinda Izmir’e yaptiklari ziyaret sirasinda, Cellat Gölü’nün kurutulmasi tekrar gündeme gelmistir. Atatürk’ün Izmir’i ziyaret ettigi günlerde, Menderes Nehri’nin tasmasi nedeniyle Cellat Gölü’ndeki su seviyesi 1,5 m yükselmistir. Cellat Gölü’nün tasmasiyla Tepeköy’den itibaren Selçuk civarina kadar 40 km’lik arazi, Kozpinar civarinda bazi evler ve Izmir-Aydin tren hattinin 5 km’lik sahasi tamamen sular altinda kalmistir. Atatürk’ü tasiyan tren, 60 cm su içinde kalan hat üzerinden gayet yavas geçmistir. Torbali-Tepeköy Tren Istasyonu’nda Atatürk’ü karsilayan köylülerin arasinda, Mentese Mebusu Esat Bey de bulunmaktaydi. Esat Bey’in, “Hos geldiniz Pasam, sefalar getirdiniz. Sizden hepimizin büyük bir ricasi var. Biraz ötede bir istasyondan geçeceksiniz. O istasyonun levhasini görünce irkileceksiniz. Çünkü bu levhada Cellat ismini okuyacaksiniz. Kasip kavuran sitma hastaligi, her sene yüzlerce kurban almaktadir. Sivrisinekleri o kadar büyüktür ki, belkemiklerinden jokey sigarasina agizlik yapilir” sözleri üzerine Atatürk, Cellat Gölü’nün kurutulmasi emrini vermistir.

GAZETECI, O ÂNI ANLATTI

1934 yilinda bölgeden geçen bir gazeteci, Cellat Gölü hakkinda su bilgileri vermektedir: “Trende birçok yolcu vardi. Ben köse penceresinden disariya bakiyordum. Gözlerimin önünde büyük bir saha açildi. Burasi Cellat Gölü imis. Göz alabildigine kadar büyük ve yesil bir ova! Çepeçevre yüksek daglarla çevrilmis. Gölün içinde sazlar, agaçlar görülüyor. Suyun sathini nilüferin genis ve sik yapraklari kaplamis. Bazi yerlerde sular görünmemis olsa, insan burasini hakikaten yesil çimenlerle örtülü bir ova zannedecek. Bu gölün içinde baliklar da varmis. Iste bu sitma yuvasi olan koca göl, birçok insanlarin damarlarini emmis. Sistikçe sismis, asirlarca insan kani ile beslenmistir. Padisahlik devri burasini görmüs, aldirmamis! Fakata Büyük Gazi buradan geçerken biraz durmus ve derhal bu zehirli sularin kurutulmasini ve temizlendikten sonra adinin ‘Saglik Ovasi’ konmasini emretmistir.”

INÖNU, TEPEKÖY’DE NE DEDI?

AGUSTOS 1934’de, Hariciye Vekili Tevfik Rüstü, Adliye Vekili Saraçoglu Sükrü ve Izmir Valisi Kazim Pasa ile birlikte Tepeköy’e gelen Basbakan Ismet Inönü, Cellat Gölü’nün kurutulmasi ile ilgili olarak yaptigi konusmada sunlari ifade etmistir: “Küçük Menderes’in islahi gibi büyük bir tesebbüsün basindayiz. Memleketin sihhat ve ilerlemesi nokta-i nazarindan simdiye kadar ümitsizlik mintikasi olan genis bir saha, bundan sonra servet ve medeniyet itibariyle Türkiye’nin en mamur yerlerine numune olacaktir. Bunu ehemmiyetle takdir buyuran Büyük Gazi, bu ovanin Saglik Ovasi haline getirilmesini irade buyurdular. Bu arzuyu hakikat sahasina îsâl etmek ve bütün memleketin memnun olacagi bir imar mintikasi haline getirmek hükümet için en mühim bir vazifedir. Umit ederim ki birkaç sene zarfinda saltanat felaketleri gibi buralarinin sikinti ve izdiraplarinin yalniz aci bir hatiraya inkilâp ettigini zevkle dinleyecegiz. Burasi layik oldugu inkisafi ile memleketin ziraat ve her türlü medeniyet sahasinda en ileri, en zengin bir mintikasi olmaga namzettir. Umit ederim ki bugünleri yakin bir zamanda idrak ederek sizleri yine tebrik edecegim.”