Kimi zaman kumas rengi, kimi zaman sebze atiklari, kimi zaman agir koku ile dolan nehir, aslinda bu görüntüsü ile “Beni kurtarin” diye haykiriyor. “Kirlenen” Menderes’in “temiz” geçmisini, o günleri hatirlayanlara sorduk.

KUÇUK Menderes Havzasinda yasamimiza, dogu ve batisindan iki çay akmasina ragmen ilçemiz halki içme suyunu çesmeden kullanamiyorsa bir sorun var demektir. Bu sorun, tüm Izmir tarafindan artik yüksek sesle dile getirilmeye, ciddi önlemler konusulmaya baslandi. Menderes’i besleyen iki önemli nehire (ÇevlikFetrek) ev sahipligi yapan Torbali, Menderes’in tertemiz aktigi günlerin canli sahitleri ile dolu. Bir dönem balik avlanan, tarim arazilerinin sulandigi, çocuklarin yüzme ögrendigi çaylar, simdi sanayi atiklarinin rengine bürünmüs. Kimi zaman kan kirmizi kumas rengi, kimi zaman gida fabrikalarindan sürüklenen sebze atiklari, kimi zaman agir koku ile dolan nehir, aslinda bu görüntüsü ile “Beni kurtarin” diye haykiriyor. “Kirlenen” Menderes’in “temiz” geçmisini, o günleri hatirlayanlara sorduk.

YUZMEYI ÇAYLARDA ÖGRENDIK

Mustafa Yetkil – Köse Yazari: Bundan 50 yil öncesi Torbali’nin bir “su sehri” oldugunu düslerseniz yanilmazsiniz. Çay kenarlarindaki tarla yollarinin yanlarindan çikan kaynaklar, her evin önünde bir tulumba, yazin göçülen bag damlalarinin yaninda bir kuyu vardi. Ayrica her sokak basinda “koca çesme” denilen, kollu demir çesmeler bulunurdu. Iki metreyi bulmazdi kuyu sularinin derinligi. Tulumbalar kendiliginden akardi. Ertugrul Mahallesinde kara firinin arkasindan akan, pazaryerinin arkasindan geçen bir dere vardi. Bir de Ertugrul’da asfalta çikan yerde Arap çukuru denilen bir dere vardi. Hamam’in önünden geçer, sinemanin önüne çikardi. Bu derelerde bile balik vardi. Fetrek’te küfeyle balik tutuldugunu hatirliyorum. Tütün kirimi sonrasi sari balik avlanirdi. Çevlik’te 2030 kg’lik sazanlar olurdu. 19 Mayis törenlerinden sonra gidip Çevlik’te yüzerdik. Suyu yemyesildi. Kaynaklarla beslendigi için çok temizdi. Simdi tüm bunlardan eser kalmadi.

20 SENEDE HERSEY TARIH OLDU

Cenk Sarigöl – Memurlar Net’in Müdürü: Torbali ve çevresel Küçükmenderes Ovasina baktigimizda bize bahsedilen bu güzelim ve sinirli zengin tarim alanlarini nasil tarumar ettigimizi görebiliriz. Uzak bir geçmis degil bu… Ben yüzmeyi Aslanlar Köyü’nün Ikili Deresinde, o zaman faal olan su degirmenin su havzasinda ögrenip, Moskof Çayi (Çevlik Çayi)’nda pekistirdim. Aslanlar ve Taskesik Balik Dagi mevkii kanallarinin bentlerinde hem yüzer hem balik avlardik. 20 senede her sey tarih oldu! Sebeplerini düsünmeden ve fütursuzca sanayilesme ve kentlesmeye devam edersek, sularimizi kaybettigimiz gibi soludugumuz havayi kaybedecegimizde korkuyorum. Tarimsal degerlerimizin farkina varmazsak yazik oldu ve daha da olacak. Tarima dayali sanayi disinda fabrikasyona izin verilmemeli… Onlar da tarim arazilerinden çok, tarima elverisli olmayan daglik alanlara kaydirilmalidir. Hatta köy ve beldelerimizde yeni konut iznini gözden geçirmek gibi radikal kararlar alinsa yeridir. Köy ve belde yerlesimleri genislemekten çok yükselmeli. Gida ve su gelecegin en büyük problemi olacak.

ESKISININ ÇEYREGI KADAR TEMIZ DEGIL

Bahattin Karaca – DSP Eski Ilçe Baskani ve Çiftçi: Nehirlerimizde çok balik olurdu. En önemlisi o yillarda çay yatagi yaygindi ve kum birikmisti. Bu hem, yer alti sularinin zenginlesmesinde etkili oluyordu hem de su düzeni bozulmamis oluyordu. Çaya fabrika atiklari atilmiyordu. Çevre kirliligi hiç yoktu. O yillarda traktör azdi. Köylüler ziraatte sabanda hayvansal güç kullanirdi. Fetrek, Çocuklugumuzda asiri derece yagan yagmur sonrasi taskin olusturacak sekilde akardi. Köylüler de selin sürükleyip getirdigi agaçlari kenardan toplar öküz ve at arabalarina atar odun temin ederdi. Simdi görüyoruz, Fetrek akmiyor. Aksa da düzenli degil. Ustelik su kirli. Gerek kati atiklar, özellikle de sivi atiklar çok kirletiyor. Dolayisiyla yeralti sulari da kirleniyor. Temizlik yönünden eskinin yarisi hatta çeyregi kadar düzgün degil.