Sosyal fobi; kişinin belirli sosyal ortamlardan korku duyduğu bir kaygı bozukluğu türüdür. Sosyal fobide kişinin en büyük korkusu; eleştirilmek ve yargılanmaktır. Bu bozuklukta kişi; eleştirilmeyle baş edemeyeceğine inanır. Diğer insanların onu eleştirmesinden korkuyor gibi görünse de aslında en büyük eleştirmeni kendi içerisinde taşır. Hangi yaşta görülürse görülsün, bu bozukluğu yaşayan kişinin özgüveni ciddi anlamda zedelenir. Çocuklarda ve ergenlerde görülen sosyal fobi onların kişilik gelişimini de olumsuz yönde etkileyebilir. İçe kapanma ve kendini diğer insanlardan soyutlama davranışı görülebilir. Bu bozukluğu yaşayan kişiler aynı zamanda depresyona da yatkınlık gösterir. Kişiliğin bir parçası sanılması nedeniyle en az önem verilen psikolojik bozukluklardan biridir; fakat önemsenmediğinde özgüven üzerinde geri döndürülemez şekilde tahribat yaratabilir.
Sosyal fobi nasıl bir bozukluktur? Sosyal fobide kişi; belli bir performans göstermesi gereken durumlarda ya da yalnızca diğer insanlarla olduğunda eleştirilmekten ve yargılanmaktan yoğun korku duyar. Bir duruma özgü de olabilir, birden fazla durumda da görülebilir. Ne kadar çok alanda görülürse kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde o denli etkileyebilir. Sosyal fobide kişi içinde, yaptığı her şeyini eleştiren bir iç gözlemci taşıyor gibidir. Utanç duygusu, alay edilmeye karşı hassasiyet çok yüksektir. Bazı kişiler için topluluk önünde konuşmak, bazıları için bir toplantıda bulunmak, yeni insanlarla tanışmak, öğrenciler için derste bir soruyu cevaplamak için tahtaya kalkmak veya söz almak çok zorlayıcı olabilir. Sosyal fobisi olan kişiler korktukları durumlardan köşe bucak kaçmaya uğraşırlar. Kaçamadıkları durumlarda ise çok ciddi kaygı belirtileri yaşayabilirler. Bu belirtiler bazen o kadar şiddetlidir ki panik atak şeklinde bile ortaya çıkabilir. Korktuğu durumla karşılaşan kişinin kalp atışları yükselebilir, bu kişi terleyebilir, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi bedensel belirtiler de yaşayabilir.
Sosyal fobi; çocuklukta ve ergenlikte başlayabilir; tedavi edilmediğinde kalıcı olma olasılığı yüksektir. Kaygı bozuklukları arasında yaygınlığı en yüksek olanlardan biridir. Kişinin sosyal ilişkilerinde ciddi bozulmalara neden olabilir. Sosyal öğrenilebilirliği nedeniyle ailede birden fazla kişide görülme olasılığı yüksektir.
Sosyal fobi tedavisi nasıl gerçekleşir? Bu kişilerde sosyal becerilerin artırılması öncelikli hedeflerdendir. Var olan sosyal beceriler desteklenip pekiştirilirken, yeni sosyal beceriler de denenebilir. Kişiyle korktuğu durumların gerçekten o kadar korkunç olup olmadığı değerlendirilir. Kişinin dikkatini kendi iç gözlemcisinin seslerinden dışarıdaki nesne ve kişilere daha çok yönlendirmesi için çalışmalar yapılır. Korktuğu durumların üstüne gitmesi ve kaygı belirtilerinin gitgide azaltılması için uğraşılır. Terapide hedef; kişinin kendisini yapabildikleri ve yapamadıklarıyla olduğu gibi kabul edebilmesini ve eleştirilme korkusu olmadan kendisini ortaya koyup ifade edebilmesini sağlamaya çalışmaktır.
Hatırlayalım… Hıncahınç salon… 500 kişi sizi izliyor. Hata yaparsanız ne olur? Herkes sizi eleştirir mi? 500 kişinin pür dikkat sizi izlediğinden emin misiniz? Belki de içlerinden bir kısmı oradan çıkınca ne yapacağını düşünüyordur, bazıları ise acıktığını hissediyor konuşmanıza odaklanamıyor olabilir… E o zaman… Bir insanın girdiği bir ortamda herkes tarafından olumsuz yargılanması olasılığı gerçekçi midir? Kaldı ki bu kadar zor bir olasılık gerçekleşti, olumsuz bir yargı ne kadar tehlikeli olabilir?