Kuvayi Milliyeci Mehmet Esat Ileri’nin Torbali’da ikamet ettigi ortaya çikti. Büyük kahraman, siyasetçi ve yazar Ileri’nin Ertugrul Mahallesi’ndeki evi halen dimdik ayakta.

AYDIN Valiligi ile Vakiflar Bölge Müdürlügü isbirligi ile Aydin Kültür Merkezi’nde düzenlenen Mehmet Esat Ileri’yi Tanitim Konferansi ile Kuvayi Milliyeci Esat Ileri’nin bir dönemler Torbali’da ikamet ettigi ve hayatini da burada kaybettigi ögrenildi. Kurtulus Savasi’nda Aydin cephesinde önemli islere imza atan ve 2 dönem Mugla milletvekilligi yapan Mehmet Esat Ileri, önemli bir siyaset adami oldugu gibi basarili bir de yazardi. II. dönem milletvekilligi sona erdikten sonra Torbali’ya yerlesen Mehmet Esat Ileri, 1957 yilinda geçirdigi bir trafik kazasi sonrasinda hayatini kaybetti. Ileri’nin ikamet ettigi Ertugrul Mahallesi’ndeki evi, halen ilk günkü gibi ayakta ve buram buram tarih kokuyor.

ISTANBUL’A GÖÇ ETTI
KURTULUS Savasi’na damgasini vuran ünlü siyasetçi ve yazar Mehmet Esat Ileri, 1882 yilinda Gümülcine’de dünyaya geldi. Babasi Müderris Mehmet Hilmi Efendi’dir. Babasi, müderrisligin yani sira siyasetle de ugramis ve I. Meclisi Mebusan’da Balkan Savasi öncesinde Gümülcine mebuslugu yapmis bir kimsedir. Mehmet Esat Ileri, egitimini tamamladiktan sonra orta ve lise düzeyindeki okullarda ögretmenlik yapti. Bir yandan da siyasetle ugrasti ve Ittihat ve Terakki Partisi’ne girdi. Çok çaliskan bir kisilige sahip olan Ileri, çok da cesurdu. Balkan Savasi’na gönüllü olarak katildi. Savasta, Gümülcine Yunanlilar tarafindan isgal edilmisti. Yunan kuvvetleri çekilince Bati Trakya Bagimsiz Hükümeti’ni kurarak bölgenin bagimsizligin ilan edenler arasinda yer aldi. Kurulan bu devlet, varligini 3 ay sürdürebildi. Imzalanan Istanbul Antlasmasi ile Osmanli Devleti Gümülcine’yi Bulgaristan’a birakinca ailesiyle birlikte Istanbul’a göç etti.

SEHZADELER NASIHAT HEYETINE KAFA TUTTU
I. DUNYA Savasi yillarinda Aydin Sultanisi’nde ögretmenlik yapan Mehmet Esat Ileri, Izmir’in Yunan isgaline ugramasi üzerine hükümet tarafindan yatili ögrenciler ile birlikte Istanbul’a gelmesi emredildiginde bu emri yerine getirmedi. Sultanilerde ögretmenlik yapmayi 15 yil kadar sürdürdü. I. Dünya Savasi sirasinda ‘Cihadi Ekber’ adli bir brosür yayimladi. Damat Ferit Pasa hükümetinin sehzadeler baskanliginda Anadolu’ya gönderdigi ve halki mütareke sartlarina ikna etmekle görevlendirdigi ‘Sehzadeler Nasihat Heyeti’, 29 Mayis 1919’da Aydin’a geldiginde Heyet Baskani Sehzade Abdurrahim Efendi ve Süleyman Sefik Pasa ile tartisarak dikkatleri çekti. Aydin’in isgal edilmesi üzerine direnise geçen kuvvetlerin içinde yer aldi. Hilâli Ahmer Cemiyeti Teskilati’nin basinda savas yaralilarinin tedavisi için ugras verdi. Yunan askerlerinin Müslüman halka yaptigi zulmü dünya kamuoyuna duyurmak üzere kurulan komitede görev aldi ve sikayetlerini Itilaf Devletleri ile hükümete iletmek üzere Rodos yoluyla Istanbul’a giden 3 kisilik heyette ‘Aydin Hilali Ahmer Cemiyeti Baskani’ sifatiyla bulundu. Heyet, mezalime iliskin belgeyi Fransizca’ya çevirip Avrupa basinina iletmesi için Rodos Valisi’nin yardimini saglamis; ancak Istanbul’da hükümet ve padisah tarafindan kabul edilmemislerdi. Ittihat ve Terakki mensuplariyla görüsen Esat Bey ve arkadaslarinin çabalari sayesinde Itilaf Devletleri’nin bölgeye inceleme heyeti göndermesi saglandi.

EFELER, ILERI’YI FAHRI ORDU MUFTUSU YAPTI
I. TBMM için yapilan seçimler sonucunda 10 Ekim 1920’den itibaren Aydin milletvekili olarak mecliste yer aldi. Türk Tayyare Cemiyeti’nin ilk idare heyetinde ve Himayei Etfal’in kuruculari arasinda bulundu. Aydin dolaylarinda çarpismalara katilan Esat Bey’in cesaretlendirici konusmalari milis kuvvetleri üzerinde etkili oldugundan, kendisine Demirci Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe, ‘Fahri Ordu Müftüsü’ adini verdi. Askerlerin ihtiyaçlari için halktan yardim toplamakta basarili oldu. 1922 yilinda Manisa’da “Düsündüklerim, Dileklerim, Emellerim” adli küçük bir kitap bastirdi. Bu eserde ülkenin refahi için neler yapilmasi gerektigi konusundaki düsüncelerini yazdi. Kendisine Kasim 1923 tarihli Meclis karari ile verilmesi kararlastirilan KirmiziYesil Seritli Istiklal Madalyasi’ni 23 Mart 1925 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda yapilan törenle gögsüne takti.

Torbali’da bir kazada vefat etti

II. TBMM için yapilan seçimler sonucunda Mugla milletvekili seçildi. Lozan Anlasmasi ile ilgili meclis oturumlarinda çarpici elestiriler yapti, anlasmanin oylanmasi sirasinda kirmizi oy kullananlar arasinda yer aldi. II. dönem milletvekilligi sona erdikten sonra Torbali’ya yerlesti. Yeni ve ileri fikirlere ilgisi nedeniyle Soyadi Kanunu çiktiginda ‘Ileri’ soyadini aldi. 2 Ekim 1948’de Türk Basin Birligi’nin, elli yil Türk basinina ve maarifine hizmet edenler için düzenledigi jübilede yer aldi. 15 Nisan 1957’de IzmirTorbali yolu üzerinde geçirdigi bir trafik kazasi sonrasinda, 75 yasinda vefat etti. Dört çocuk sahibi olan Mehmet Esat Ileri, Ertugrul Mahallesi 3021 Sokak’taki 2 katli evinde uzun yillar ikamet etti. Ileri’nin torunlarinin bazilari da ilçede ikamet etmeye devam ediyor.