Ul­ke ge­ne­lin­de do­ma­tes­te yüz­de 25 ve­rim kay­bi­na yol açan tu­ta has­ta­li­gi­na kar­si Tor­ba­li’­da bü­yük bir sa­vas bas­la­til­di. 3 yil­dir de­vam eden et­kin mü­ca­de­le ile do­ma­te­sin bas be­la­si il­çe­ye gi­re­mi­yor.

­TUR­KI­YE’­DE do­ma­tes üre­ti­ci­le­ri­nin bas be­la­si olan tu­ta has­ta­li­gi, ül­ke ge­ne­lin­de­ki bir­çok do­ma­tes tar­la­si­ni vur­du. Asi­ri si­cak­lar­la bir­lik­te gö­rül­me­ye bas­la­nan has­ta­lik, ve­ri­min düs­me­si­ne ne­den olu­yor. Has­ta­lik ne­de­niy­le üre­tim ade­ta dur­ma nok­ta­si­na gel­di. Tor­ba­li’­da ise du­rum ol­duk­ça fark­li. Tür­ki­ye’­de do­ma­tes­çi­le­rin bas be­la­si olan has­ta­li­gin il­çe­de esa­me­si da­hi okun­mu­yor. Gi­da, Ta­rim ve Hay­van­ci­lik Il­çe Mü­dür­lü­gü’­nün ba­sa­ri­li ça­lis­ma­si sa­ye­sin­de, bu has­ta­lik tam 3 yil­dir Tor­ba­li Ova­si’n­da gö­rün­mü­yor. Asi­lan tu­zak­lar ve ya­pi­lan bil­gi­len­dir­me­ler ile has­ta­li­ga er­ken tes­his ko­nu­lur­ken, ya­pi­lan er­ken ilaç­la­ma ile has­ta­lik bas­la­ma­dan bi­ti­ri­li­yor.

­HAS­TA­LIK, FI­YA­TI YUK­SELT­TI
­SOF­RA­LA­RIN vaz­ge­çil­me­zi do­ma­te­si “tu­ta” ke­le­be­gi vur­du. Has­ta­lik do­la­yi­siy­la üre­ti­mi dur­ma nok­ta­si­na ge­len do­ma­te­sin Tür­ki­ye ge­ne­lin­de tezgâh­ta­ki fi­ya­ti 5 TL’­ye ka­dar ulas­ti. Si­cak ha­va­lar­la bir­lik­te or­ta­ya çi­kan do­ma­tes gü­ve­si (di­ger adiy­la Tu­ta Ab­so­lu­ta has­ta­li­gi) ül­ke ge­ne­lin­de yüz bin­ler­ce üre­ti­ci­yi is­yan et­tir­di. 2009 yi­lin­da Yu­na­nis­tan’­dan Tür­ki­ye’­ye gir­di­gi sap­ta­nan tu­ta ke­le­be­gi, se­ra ve tar­la­lar­da­ki ürün­le­re bü­yük za­rar ve­ri­yor. Has­ta­lik, 2009-2010 yil­la­rin­da Tor­ba­li’­da da gö­rül­müs ve bü­yük za­rar­la­ra ne­den ol­mus­tu. Ova­da­ki do­ma­te­sin yüz­de 50’­si has­ta­lik ne­de­niy­le kul­la­nil­maz ha­le gel­mis­ti. Ha­sa­da za­rar ve­ren gü­ve ne­de­niy­le do­ma­te­sin fi­ya­ti­nin önü­müz­de­ki gün­ler­de da­ha da ar­ta­ca­gi ifa­de edi­li­yor.

 ­3 YIL­LIK ET­KI­LI MU­CA­DE­LE

DO­MA­TES üs­sü olan Tor­ba­li’­da, tu­ta has­ta­li­gi ko­nu­sun­da bü­yük bir ça­lis­ma ger­çek­les­ti­ri­li­yor. Ta­rim da­nis­man­la­ri ve Bit­ki Ko­ru­ma Bi­ri­mi’n­de­ki zi­ra­at mü­hen­dis­le­ri­nin prog­ram­li bir se­kil­de ça­lis­ma­siy­la has­ta­lik 3 yil­dir Tor­ba­li’­da gö­rül­mü­yor. Il­çe­de­ki 40 bin de­kar­lik alan­da do­ma­tes üre­ti­mi ya­pi­lir­ken, asi­lan 50 tu­zak sa­ye­sin­de has­ta­li­ga er­ken tes­his ko­nu­yor.  Ay­ri­ca uz­man­la­rin çift­çi­yi bil­gi­len­dir­me­si de üre­ti­ci­nin bu has­ta­lik hak­kin­da­ki bil­gisini art­ti­ri­yor. Ta­rim Il­çe Mü­dü­rü Ke­nan Uyar, “Tu­ta has­ta­li­gi­ni 3 yil­dir il­çe­mi­ze sok­mu­yo­ruz. Ba­sa­ri­li bir se­kil­de mü­ca­de­le edi­yo­ruz” de­di.

Tuzaklarla savas açilinca Tuta ovaya ugramaz oldu

URETIM sezonunun baslamasiyla çiftçiler artik hasat için geri sayima basladi. Bu yil Torbali ovasinda 40 bin dekarlik alanda domates üretimi yapiliyor. Geçtigimiz yila göre üretimde artis yasanirken, piyasada tuta hastaligi korkusu var. Ulkenin dört bir yanindaki tarlalarda görünen tuta hastaligi nedeniyle üründe kalite ve rekolte de düsüs yasaniyor. Torbali’da 2009 ve 2010 yillarinda görülen bu hastalik, domates üretimini vurmus ve üretimin düsmesine neden olmustu. Ancak, Gida, Tarim ve Hayvancilik Ilçe Müdürlügü’nün gerçeklestirdigi sistemli çalisma sonrasinda, zararliya karsi kurulan tuzaklar ile hastaligin önüne geçildi. Erken teshis sayesinde hastaligin yayilmasini önlenirken, çiftçi de rahat bir nefes aldi. Son 3 yildir ovada, tuta hastaligina rastlanmiyor.

2009-2010 YILLARINDA BUYUK ZARAR VERDI
TURKIYE’DE oldugu gibi Torbali’da da bir dönem görülen ve hizla yayilan, domateste verim ve kalite kaybina yol açan ‘Tuta Absoluta’ hastaligina yol açan zararlilarla mücadele için çalismalar tüm hiziyla devam ediyor. Türkiye’nin en fazla domates üreticilerinin yer aldigi Torbali’da yasanabilecek, zararli istilasi piyasaya büyük zarar verebilir. Basta domates olmak üzere patates, patlican, biber, pepino gibi kültür bitkilerinin yani sira bazi çiçeklerle it üzümü ve seytan elmasinda da beslenen domates güvesi larvalarinin yumurtadan çikip bitki büyüme uçlarinda yaprak, meyve, sap ve gövdelerde delikler açarak büyüyor. Bu delikler zararlilarca büyütülerek kurumalara, meyvelerde kalite kayiplari ve çürümelere neden oluyor. Kontrol altina alinmazsa popilasyonun yogun olmasi durumunda yüzde 100′e varan ürün kayiplarina neden olabiliyor.  2009 ve 2010 yillarinda Torbali Ovasi’nda görüsen bu hastalik büyük zararlara neden olmustu. Uretimde büyük bir düsüs yasanirken, üretici büyük zarar görmüstü.

15 UZMAN, OVAYI MERCEK ALTINA ALDI
GIDA, Tarim ve Hayvancilik Ilçe Müdürü Kenan Uyar, bu hastaligin önüne geçmek için genis bir çalisma baslatti. 2011 yilinda baslatilan çalisma kapsaminda, ilçedeki 11 tarim danismani ve Bitkisel Uretim Birimi’ndeki görevli 4 ziraat mühendisi kendi bölgelerindeki domates tarlalarini sik sik ziyaret etti. Tarlalara tuzaklar asildi ve denetimler yapildi. Olusabilecek hastaliklara karsi erken teshis yapildi ve aninda ilaçlama yapilarak, zararlinin çogalmasinin önüne geçildi. Fide alimindan ekimine ve hasadina kadarki süre zarfinda araliksiz saha kontrolleri yapan uzmanlar, ovayi kontrol altina alirken üreticileri de sik sik hastalik konusunda bilgilendiriyor. Mevsimsel degisiklikler nedeniyle olusabilecek hastaliklara yönelik erken ilaçlama yapilirken, bu sayede hastaligin yayilmasi engelleniyor. 2011’den bu yana yapilan çalismalar sayesinde, ovada tuta hastaligina rastlanmiyor. Çiftçiler bu yil oldukça rahat.