Kimisi dondurup yurtdisina gönderiyor, kimisi salçasini tüm Türkiye’ye dagitiyor, bir kismi kurutup ihraç ediyor derken domates Torbali’nin marka ürünü olmaya aday konuma geldi. Fabrikalarin ilgisi arttikça, domates ekimi de artiyor.

BURSA, Karacabey, Balikesir gibi domatesin yogun olarak dikildigi topraklar verimini kaybettigi için salça üretimi baska bölgeye kayinca Torbali’da domatesin yildizi parladi. 10 yil öncesine kadar çiftçilerin ancak pazar tezgâhlarinda alici bulabildigi ürün, simdi dev markalarin yakin markajinda. Domates pazarinda yaklasik 15 büyük fabrika, binlerce tarim isçisi, yüzlerce çiftçi ile milyon dolarlik cirolarla bir çark dönüyor. Torbali Ovasi’nda yetisen domatesler Tat, Tukas araciligi ile salça, Özgörkey ile dondurulmus gida, VSM Gida, Oylum Gida, Bapa Gida araciligi ile kurutulmus olarak tüketici ile bulusuyor.

90’LI YILLARDA BASLADI, 2000’DE TAVAN YAPTI

DOMATES ekimi, topragin asitlenmesi nedeniyle yillar yili ayni arazilerde yapilamiyor. Uretimlerini agirlikli olarak Güney Marmara’da yapan Tat, Tukas, Deneks, Dogus gibi salça fabrikalari, bu nedenle yavas yavas Torbali’ya kayiyor. Domatesin Torbali’daki yükselisinin tarihi, TUKAS´in 1989 yilinda faaliyete girmesine dayaniyor. Bu tarihten itibaren ilçede ekimi yayginlasan domates üretimi, 2007 yilinda TAT Konserve´nin faaliyet girmesi ile zenginlesti. Torbali’ya ilk tasinan, Koç Grubu bünyesindeki Tat Konserve Sanayi A.S. oldu. Yaklasik bes milyon dolarlik yatirimla olusturulan, günde üç milyon isleme kapasitesine sahip tesis, 2007’den bu yana faaliyette. Son 5 yilda kurutulmus domates fabrikalarinin sayisi da 3′ü buldu. Bunun yanisira Türkiye’nin en büyük entegre dondurulmus gida tesisi olan Özgörkey Gida da domates sezonunda ciddi miktarda alim yapiyor.

TORBALI Ziraat Odasi’nin verilerine göre geçtigimiz yil ilçede yaklasik 13 bin dekar alana 680 üretici tarafindan domates ekildi ve ekilen bu ürünlerde 2 milyon 458 bin 470 kilo ürün elde edildi. Bu yilin Çiftçi Kayit Sistemi kayitlari devam ettiginden, oda yetkilileri bu yil ekilen domatesin ve elde edilecek ürünün bu sayinin üzerine çikmasini beklediklerini söyledi. Bu yil da tarlalarda ekim basladi. Çiftçiler domates fidelerini toprakla bulusturmaya basladi. Çiftçinin umudu, zor geçen kisin ardindan, domatesten gelecek verimli ürünlerle açiklarini kapatmak. 3 ayda yetisen domatesin hasadi temmuz ayinin ilk haftalarinda baslayacak ve üreticiler emeklerinin karsiligini alacak.

HASTALIK RISKI VAR

TORBALI’DA geçtigimiz yil etkili olan yaz yagmuru tarima büyük darbe vurdu. Domates üreticilerinin büyük kâbusu olan ‘Domates Mildiyösü’ hastaligi geri döndü. Yagmur sonrasinda domates tarlalarinda görülen bu hastalik geçtigimiz yil büyük zararlara neden olmustu. Özellikle Subasi bölgesindeki birçok ekili alanda bas gösteren bu hastalik, üreticiyi kara kara düsündürüyor. Domates fidelerinin yapraklarinin tamamen yanmasi, domatesin de olgunlasmasini önlüyor. Uretici bu yil benzer bir durum yasanmamasi için dua ediyor.

Bu yil ne kadar fiyat bekleniyor?

GEÇTIGIMIZ yil anlasmali fabrikalar salçalik domatesi 75 kurus ile 300 kurus arasinda degisen fiyatlarda aldi. Kurutmalik domates ise 25 kurusa alici buldu. Bu fiyatlar piyasada iyi karsilansa da çiftçinin kar etmemesinde en büyük etken, verimin düsük olmasi. Dekar basina 78 ton alindiginda iyi kar edilirken, verim 5 tonun altigina düstügünde üretici zarar etmeye basliyor. Bu yil da fiyatlarin geçtigimiz yilin üzerinde olmasi bekleniyor.  Ilçede üretilen domateslerin yüzde 95′i salçalik, geriye kalani ise kurutulmus ve sofralik olarak degerlendiriliyor.

En çok hangi bölgede ekiliyor?

TARIMSAL sanayinin bas taci ürünlerden olan domates Torbali’da en çok Subasi, Ahmetli ve Pamukyazi bölgesinde ekiliyor. Torbali merkezdeki çiftçiler tarafindan da yogunlukla tercih edilen domates, Özbey, Atalan, Yeniköy, Kirbas, Yeniçiftlik çiftçilerinin de gözde ürünleri arasinda. Arazilerde hasat edilen domatesler genellikle kamyon ve traktörlerle sözlesme yapilan fabrikalara teslim ediliyor. Sözlesme, sezon basinda yapiliyor. Çiftçiler zaman zaman fiyat düsüklügünden yakiniyor.

Hangi ülkelere ihraç ediliyor?

TUKAS, ürünlerini AB ülkeleri, ABD, Avustralya, Japonya, Afrika ülkeleri ve Orta Dogu ülkelerine ihraç ediyor. Bapa Gida ürünlerini Amerika, Italya, Hollanda, Belçika gibi birçok Avrupa ülkelerine ihraç ediyor. Tat, 75 gün süren domates sezonunun sonunda elde edilen salçayi, 52 ülkeye ihraç ediyor. Urettigi kurutulmus domatesleri 13 ülkeye ihraç eden VSM Gida’nin yurtdisinda 30’a yakin müsterisi var. Yurtdisinda Avrupa Birligi ülkelerinden Japonya’ya, Yeni Zelanda’dan Kanada’ya kadar genis bir alana ihracat yapan Özgörkey Gida, sektörün devlerinden.