UNVER’IN Pazartesi söylesileri baslikli bu çalismamizda Torbali’da yetismis degerli ve orjinal bir düsün adaminin Ertan Unver’in fikirlerini okurlarimizla paylasacagiz. Amacimiz yasadigimiz,yasanan olay ve gelismeleri kendisini “iktisat kökenli bir sosyal arastirmaci” olarak tanimlayan Ertan Unver’in bakis açisiyla anlamlandirmaya çalismak. Her pazartesi bu gazetede okurlarimizla bulusacak olan bu söylesilerin toplumun tüm kesimleri tarafindan ilgiyle takip edilecegini düsünüyoruz.

TORBALI’DA MILLETVEKILI HAYAL…
ERTAN UNVER: “Aslinda ilk söyleside bu kadar bilimsel bir jargon kullanmaya niyetim yoktu.
Fakat senin pazartesi söylesileriyle alakali olarak kaleme aldigin tanitim yazisi bizleri bilimsellige odakladi.
Ilk önce Torbali’nin milletvekili çikaramamasinin hikmetini izah edecegiz.
Bu konuya daha sonraki haftalarda etraflica dokunacagiz. Sosyal Antropoloji’de (Sosyal Insan Bilim)degismez bir kural vardir. O da sudur: “Tutsaklasmis toplumlar kendilerine verileni bekler. Çikarci, lümpen, kendi yönlerini çizmekten aciz toplumlarin kaderidir bu. Bu noktada Torbali’nin isinin bitmis oldugunu görmek hiç de zor degil. Torbali kendisine yön çizecek, Izmir merkezi ile siyaset belirleyecek ve parlamenter teklifinde bulunacak bir durumda degil. Zaten böyle bir talep olsa bile kimse de bu talebi dinleyecek ve ciddiye alacak degil. O Torbali bir hayal. Sosyal antropolojinin degismez bir kurali da sudur üretiyorsan ancak ürettigin kadar bir talepte bulunursun. Öteki türlü dolgu malzemesi olmaktan öteye gidemezsin. Bunlarin her biri bilimsel postüla dir. Evet, bu söylesiye bilimsel bir çizgiden basladik.

YUZYILIN DEGISEN URETIM DINAMIKLERI
YIRMINCI yüzyilin son çeyregine kadar böyle bir sans mevcuttu. Is yirminci yüzyilin son çeyreginden bu yana hem bir hayli kolaylasmis hem de zorlasmistir. Çünkü bu zaman diliminin asilmasindan sonra ölçütler, kriterler, Sosyal antropolojik çikarimlar, degerler karmakarisik bir vaziyet almis;ak ile kara,gri ile lacivert birbirine karismistir. Bu sadece bir bölgede degil tüm dünyada böyle olmustur. Insanlik degerleri hizli bir dönüsüm sürecine girmistir. O yüzden yasanan bu degisimleri bilimsel tarafindan yakalamak zor ama ayni zamanda çok da kolaylasmistir. Çünkü bildigimiz seylerden elde ettigimiz bulgulardan ötürü toplum bir yerde kendisini ele vermek zorunda kaliyor. Dünya tarihinde müthis bir iletisim, telekomünikasyon hareketliligi yasaniyor. Örnegin ben bu sabah Milliyet Gazetesi ile görüstügümde görüstügüm gazeteci “bana bir e mail at” diyor. Ben buradan bir gönderiyorum 2 dakika içinde mesajim orada oluyor.

DAS KAPITAL’IN IKINCI CILDINDE KARL MARKS
HINDISTAN ile Ingiltere arasindaki baharat ticaretinden bahsediyor ve söyle birsey yaziyor: “Bombay limanindan çikan baharat londra pazarina kadar ancak 255 günde geliyor. Gemi 120 gün süren bir yolculuktan sonra Bombay’a gidiyor. 5 günlük bir sürede baharat gemiye yükleniyor. Baharatin Londra pazarindaki dagitim asamasinin da 10 gün sürdügünü göz önüne alirsak Kapitalist bu ticaret için 255 gününü harcamis oluyor. Peki Kapitalist bu 255 günlük kaybi nasil karsilayacak, bu zarari nasil çikaracak?”
Simdi günümüze baktigimizda ayni islem 1 dakika 53 saniye içerisinde sona eriyor. Baharatin Hindistan’dan Ingiltere’ye ulasmasi uçakla 4,5 gün… Malin dagitiminin hizlanmadigini ayni zamanla sinirlandigini düsündügümüzde 14,5 günde olay tamamlaniyor. Ne kadar büyük bir hiz ve kolaylik degil mi? Iste günümüzdeki sosyal olaylar bu ekonomi politige baglandiginda çok daha kolay anlasilabiliyor. Bu bir bilim ve bilimlerin de en zoru..

BABAM OLMASA HESAP MAKINESIYDIM
1960 senesinde Iktisat okuyacagim kesinlestiginde bu bahçedeki asma çardaginin altinda babamla birlikte raki sofrasinda oturuyorduk. Babam bir ara masadaki herkesi gönderdi ve sadece benim masada kalmami istedi. “Hadi siz gidin biz aga ile muhabbet edecegiz” dedi.
Bana “iktisat okuyacagin kesinlesti eger iktisat okuduktan sonra Facid marka bir hesap makinesi olmak istemiyorsan sosyoloji, sosyal psikoloji, sosyal antropoloji, hatta psikoloji yan dallarindan bazilarini iyi bilmek zorundasin” dedi. Ben 50 yil sonra babamin ne kadar hakli oldugunu net olarak görüyorum. Eger O’nun bu nasihatini kulak arkasi etseymisim ot bile olamazmisim. Ben hala günde 4-5 saat uyumak zorundayim. Yoksa ben de bilirim kulak üzerinde ceviz kirmayi. Ben iktisat kökenli bir sosyal arastirmaciyim, sosyal antropoloji arastirmacisi..

TORBALI BIR DELI ÇUKURU MU?
BUNDAN birkaç ay önce Torbali’daki bir psikiyatr kizimiz “Torbali’nin sorunu umutsuzluk” gibilerinden bir laf etmisti. Bu açiklama sonuç ile neden arasindaki ara bölgede yapilan bir açiklamadir. Umutsuzluk ara bölgede olur issizlik sonuç bölümü için söz konusudur. Torbali’da bugün kim ne is yapiyor. Kimsenin bundan haberi yok. Torbali’da para, is, yatirim var diye herkes buraya hücum ediyor. %15 talebin oldugu bir yerde %80 arz olusuyor. Dolayisiyla bir yigilma meydana geliyor. Sonra adam intihar ediyor. Iste Temel amcanin intihar hadisesi biliniyor. Hesap, kitap, danismanlik hizmeti yok. Torbali’da is dünyasinda bir kör dövüsüdür sürüp gidiyor. Bu haliyle Torbali sosyal yapilanmada adeta bir deli çukuru. Ekonomik ve sosyal boyutlariyla bu böyle. Netice olarak umutsuzluk bir sonuç degil sadece bir ara degerlendirme. Peki sonuç ne? Sonuç issizlik. Torbali’da belediye yok .Kaymakam henüz çok toy. Bu isler çok farkli bir kaymakam profili ister. Kaymakam’in Torbali’da en önemli direktör olmasi lazim. Çünkü buradaki en büyük mülki amirdir. Sonra Garnizon Komutani gelir ondan sonra da Belediye Baskani. Mevcut durum çok tehlikeli. Karsimizda nüfusu 40 binlerden 120 binlere tirmanan bir Torbali var. Burada nüfus %17’lik bir egri ile yükseliyor üretim ise %7,5 bir egri takip ediyor. Bu aradaki fark nasil kapanacak? Bazi yerler felaket is yapiyor Torbali’da örnegin Sali Pazari ya da Bim gibi alisveris yerleri. Onun disinda bir sey yok. Torbali’da yapilan konutlarin tamamina yakini da kara para, kayit disi para aklama islevi görüyor. Oradan saçilan miktarlarla Torbali kendisini kurtaramaz.

NOT: Ertan Unver ile gerçeklestirecegimiz Pazartesi Söylesilerine soru ve görüslerinizle katkida bulunmak isterseniz. Bu adrese mail atabilirsiniz: kubilaykaplan35@hotmail.com.soru ve görüsleriniz söylesilerimize farkli bir çesni katacaktir…